Helbestên Cîgerxwîn..!!

Hetta Kengî Di Xewda Bî? !

Bese millet li te şerme
Hetta kengî di xewda bî? !

Dibin destên neyaran de
Hejar û dîl û kola bî?

Bihar va tê çiya xweş bûn
Weke şêran herin şer em

Çima wer jar û xemgîn bî
Hetta kengî tu ranabî! ?

Binêrin win li Engola
Weke şêran ketin çola

Serê te hişk wekî pola
Di bin destê neyara bî?

Serî hildî, tu gernasî
Eger rabî tu mêrxasî

Gelo raste divê bimrî?
Di nav dijminde winda bî?

Ji dijmin re dibî rencber
Bi paş de mayî bê rêber

Ji bo dijmin dibî şevger
Bese îdî weha nabî! ?

Were carek ji xew rabe!
Weke gernas û şêra be!

Xwe pêkbêne bi hevra be!
Divêm hişyar û zanabî

Bese win rê bidin zana
Bidin pêzan û hozana

Ji bo çi wer li pey şopa
Beg û şeyxa û axa bî?

Çi ol û êl û malbatin
Evên dî qey hemî tatin! ?

Hemî yek dar û yek katin
Bibin yek da, ku dil şabî

Bi: tang û top û lek millet
Tu gavan pêş de bavêjî!

Hetta kengî li benda van
Niviştê: şeyx û seyda bî! ?

Tu guhmed van beg û axa
Xwe rapêçê li ser şaxa

Ji dijmin bigre van baxa
Tu dê serdar û paşa bî!

Cegerxwîn im dixwazim ko
Ji bo te rast bibêjim ez

Tu guhdêre li dengê min
Neko saza li ber ga bî? .

Jin Hene-Jinkok Hene

Cihan bû ye zivistan
Rê û biwar rawestan

Berf û baran û bahoz
Hawîr bûye terpetoz

Çûk nikarin derkevin
Teba nema dilivin

Rê winda kir çîqê reş
Di wê roja pir nexweş

Cihan li ber tarî bû
Ew nizanî diçî kû

Bi bez diçî, dil bi kul
Per û terî hemî şil

Ji ber serma Sibatê
Xwe avête ber latê

Pir tarîye, bû dereng
Di şikeftek reş û teng

Çîqê reşê pir bi rû
Xwe avête hindirû

Ket hêlîna kevokê
Xwe berdaye ser çokê

Kevokê kir qire-qir
Pepû, ji ku hatî vir?

Ba, bahoz tên bi gij-gij
Cihan tevde bûye mij

Ez hatime mala te
Xwe daye ber pala te

Ez î wekî te teba
Gerek bêjî: merheba

Van çend rojan Sibate
Tim namênim li ba te

Ezê herim mala xwe
Bighêm cem hevala xwe

Lê kevokê bi xeyd go:
Na heyra, na, de o, to!

Îşev raze, sibê zû
Here bêka diçî kû?

Ez bi tenê jina bî
Hêlîn tenge, nîne cî

Nêr hemî dest dirêjin
Xelkê siba çi bêjin?

Cegerxwîn

Ka Kevin Nadêrin

Bavê te gelek ji me kuştine
Wey bêbext, bêbext, bêbext!
Malbata me û we li ber hevin
Bi tiving û şûr û dar û rext

Dijminahiya me dijmin kire axa
Ma ne bes e, ta kengî wilo bin? !
Ji dest me derxistine ew tac
Û can û mal û dar û text

Serê xwe li min dihejênî;
Yanî gunehkar im ez
Berê xwe ji min diguhêzî;
Yanî gunahkar im ez

Were em ka kevin nedêrin!
Û guh nedin heçî çû
Bextiyarî çavnêrî me ye
Ko bê pir bextiyarim ez

Ji bavê te re çi hatiye gotin
Bê bextîne, bê bextîne tev
Ji diya te re çi hatiye gotin
Durûtine, durûtîne tev

Cobarên bê bexte li gundê me û we
Dibin wek derya ko tev bighên hev

Cigerxwîn

Kaniya Evînê

Ez û bilbil bi gul û yar navdar in
Nîşanê evînê ne tenê ne dildar in

Dost û yar du dar in, payebilind û şîn
Dostanî, dilbijî di nav da pêtî û ar in

Evîndar her yek rengekî dixwazin
Hin dilbijê sorgul û dilbijê reşxar in

Evîn kanî ye, şêrîn û tehlî tê da yek so
Lê li hawir beden û çember û dîwar in

Ji wê kaniyê cihokek tê ser dilê hejar
Pêlên pêşi xweş in, lê ên paşî dijwar in

Cigerxwîn

Keça Kurd

Keçê rabe serî hilde divê çaxê weha nabî
Binêr jin çûne ezmana, heta kengî di xewda bî?

Dixwazim zû bixwênî xweş, ji ser rû rakî çara reş
Tu gavan pêş de bavêjî, wekî: Andêra û benda bî

Çine ev çarik û pêçî, di rexta de xwe rapêçî
Bi destê te kelaşînkof, bera zana û xwenda bî

Ji dijmin re tu mêrku bî, di hindur de tu paqij bî
Ne xav û bê xuy û rij bî, meger çendan li gunda bî

Bere gundî û rencber bî, welatparêz û perwer bî
Sipî bî yan tu esmer bî, wekî fanos û finda bî

Wekî findê dikî ronî, li bajêr yan li gund rûnî
Diya şêr û pilinga bî, hevala ser bilinda bî

Erê şoxê, erê şengê, bi hevre em herin cen
Girêdayî hata kengî, bimênî, dil û winda bî?

Dixwazim ko wekî min bî, bi dijmin re tu dijmin bî
Di cengê de wekî cin bî, ne rengê bûm û kunda bî

Were xuşkê tu zû rabe, di şer de rengê şêra be
Bera Ala meya rengîn, li ser şaxan te hilda bî

Di rojên şahî û cejnê, binêrim ez li wê bejnê
Bi hevre em herin dansê, tu padîşahê rinda bî

Şirîn û nazik û rind bî, şeker lêv û sipî zend bî
Were em hev bikin hembêz, bere fetwa xwe min da bî

Keça zana û jêhatî, bibe partî-Dîmoqratî
Bere dîsa tu şêrîna dilê xorta û Seyda bî

Cigerxwîn

Kengî Tê Bê?

Kengî tê bê, kengî tê bê
Kengî tê bê şêrîn devê
Lêv hingivê, ebrû çivê
Por şevê, kengî tê bê

Kengî tê bê, kengî tê bê
Kengî tê bê, kengî tê bê

Kengî tê bê sebra dila
Por şevînê li ser mila
Em herne nav bexçê gula
Gul bidne dengê bilbila

Kengî tê bê, kengî tê bê
Kengî tê bê, kengî tê bê

Kengî tê bê, lêv şêrînê
Dêm nîvişkê hingivînê
Derman bikî vê birinê
Bighêne hev Mem û Zînê

Kengî tê bê, kengî tê bê
Kengî tê bê, kengî tê bê

Kengî tê bê herne çiya
Rûnin li ber hûr deviya
Paldin li ser gul û giya
Rûnin li bin siya biya

Kengî tê bê, kengî tê bê
Kengî tê bê, kengî tê bê

Kengî tê bê meş xeramê
Şêrîn kenê, şekrê Şamê
Kengî bê ez xulamê
Ez ramîsim te dotmamê

Kengî tê bê, kengî tê bê
Kengî tê bê, kengî tê bê

Pêncî sal in ez bi şîn im
Ez ceger her dem bi xwîn im
Pir nexoş im, dilbirîn im
Ez li ser te her dixwînim

Kengî tê bê, kengî tê bê
Kengî tê bê, kengî tê bê

Cigerxwîn

Kîme Ez?

Kîme ez?
Kurdê Kurdistan
Tev şoreş û volqan
Tev dînamêt im
Agir û pet im
Sor im wek etûn
Agir giha qepsûn
Gava biteqim
Dinya dihejî
Ev pêt û agir
Dijmin dikujî
Kîme ez?

Ez im rojhilat
Tev birc û ketat
Tev bajar û gund
Tev zmar û lat
Ji destê dijmin:
Dijminê xwînxwar
Xurt û koledar
Ji rom, ji fireng
Di rojên pir teng
Bi kuştin û ceng
Parast, parast
Parast min ev rojhilat
Kîme ez?

Rojhilatê nêzik
Rojhilatê navî
Ev bajar û gund
Ev bej û avî
Ket bin destê min
Pî da ser dijmin
Min bi ceng û şer
Zanîn û hiner
Pişta wî şikand
Serî lê gerand
Ez bûm padîşah
Xurt û serbilînd
Ketm destê min ta sînorê
Hind Kîme ez?
Kîme ez?

Kurdê serf iraz
Dijminê dijmin
Dostê haştîxwaz
Ez xweş mirov im
Ne hirç û hov im
Lê çibkim bê şer
Dijmm naçî der
Bav û kalê mm
Dijîn tev serbest
Naxwazim. bijîm
Te ebed bindest
Kîme ez?

Divê ez derxim
Dijminê xwînxar
Şahê efyûnkêş
Jontirkê dijwar
Serbest bijîm ez
Wek hevçaxê xwe
Dilxweş bîxum ez
Rez û baxê xwe
Çekan hilgirim derkevim meydan
Rêçek nû çêkim ji boyî însan
Kîme ez?

Ez im ê şikand leşkerê Rêşar
Min bi xwîna xwe parastî ev war
Di sînga dijmin ez bûme kelem
Xwe dan ber siya min Turk û Ecem
Li ser serê min
Sinbil û kulah
Serê hespê min
Digirt Padîşah
Ez im ew gernas
Ew Selahidîn
Bipirs ji dimyat
Bipirs ji Hetîn
Kîme ez?

Ez im Erdeşîr
Ew Noşîrewan
Kesrayê mezin
Bi tac û eywan
Dostê kevnare
Ko bûne dijmin
Ser ditewandin
Ber agirê min
Ez im ew qelaş xurt û pehlewan
Xerac min distan ji Hind û Yewnan
Kîme ez?

Ez im gernas ez im ev mêrxas
Belê ez im Kurd
Yro ez mame
Bindest û zigurd
Ew tac û eywan
Tev çûn û rizîn
Dijmin nav û deng
Tev ji min dizîn
Xistin laşê min mîkrobên teres
Ta bûm perîşan bê nav û nekes
Kîme ez?

Ez im ew kurdê serhişk û hesin
Yro jî dijmin ji min ditirsin
Bîna barûdê
Kete pozê min
Dixwazim hawîr
Biteqim ji bin
Dîsa wek mêra
Bikevin çîya
Naxwazim bimrim
Dixwazim bigrim
Kurdistana xwe
Axa mîdîya
Kîme ez?

Kawey hesinker bav û kalê min
Perçiqand serê Zehakê dijmin
Ji gerdana kurd
Wî şikand zencîr
Serê me parast
Ji birîn û şûr
Roja hat kuştin xwînmijê dilsoz
Goya dibêjin: - Ew roj e nûroz
Zivistan diçî
Ew rojên ne xweş
Parêz dibî kurd
Ji dêwê zergeş
Wesan dibêjî Zerdeştê rêzan
Ehreman dişkê Hirmiz tê meydan
Kîme ez?

Ez im ê çêkir ev cejn û nûroz
Divê bistênim
Wilo nemênim
Bigrim tol û doz
Fermandar bim ez
Li ser Kurdistan
Bo min bimênin
Ev bax û bustan
Ev şax û ev deşt
Rez û şînahî
Bigrim destê xwe
Dil xoş û şahî
Zana û xwenda
Dezgevanên xurt
Vî warî bigrin
Bikin ronahî
Kîme ez? .

Ez im Kardox, Xaldêwê kevnar
Ez im ew Mîtan, Nayrî û Sobar
Ez im ew Lolo
Kardok - û Kudî
Ez im Mad û Goş
Horî û Gudî
Ez im Kurmanc û Kelhor, Lor û Gor
Ez im, ez Kurd im, lî jêr û jor
Çend hezar sal in
Kurdistana min
Perçe perçe ma
Bindestê dijmin
Kîme ez?

Iro ji Lor û Kelhor û Kurmanc
Ji dest xwe berdan ew text û ew tac
Bûne Olperest
Bi tizbî û xişt
Ta dijmin şikand
Li me ser û pişt
Me dan bin lingan dewlet û hebûn
Bûn dijminê hev perçe, perçe bûn
Ta ko Kurdistan
Ta ko Kurdistan
Jar û perîşan
Kete bin destan
Kîme ez?

Ez im ev milet ez im ejdeha
Ji xewa dîlî şîyar bûm niha
Dixwazim wek mêr
Dixwazim wek şêr
Serê xve hildim
Çi ser bilind im
Bi cîhan carek
Ez bidim zanîn
Rêçika Markîs
Rêçika Lenîn
Kurê Guhderz û Ferhad û Rustem
Kurê Salar û Şêrgoh û Deysem
Bejin bilind im
Wek Dêw bilind im
Ez dest dirêj im
Serbest dibêjim
Dixwazım bi lez
Gavan bavêjim
Kîme ez?

Ne xwînxwar im ez haştî xwaz im ez
Serdarê me ye gernas û nebez
Em şer naxvvazin
Divên wekhevî
Em paşve naçin
Dijmin direvî
Ji bo mirovan em tev dost û yar
Bijî Kurdistan bimrî koledar
Kîme ez?

Cigerxwîn

Kurdo Namûs e Rabe

Kurdo namûs e rabe,
Ji bo me qet we nabe,
Li şorişê tên kuştin,
Li vir vexun şerabe!

Ji bo fidakariyê,
Em dernegan vekin zû,
Da birayên îranî,
Li me nekin îtabe.

Mal û çekan verêkin,
Canbezaran bişênin,
Li wir birçî dimênin,
Li vir dixun kebabe!

Kelaşinkof li milde,
Wek Erdeşêr û Şêrkoh,
Ala Kawa tu hilde,
Guh med li afitabe.

Eger divê azadî,
Tu guh mede li sadî,
Zû derkeve ser şaxan,
Hetta roja me jî bê!

Le ger tu jinperestî,
Welat divê bi sistî,
Hêvî dikî tu avê,
Ji leylan û şerabe!

Zanim tu xweş egîtî,
Bermayê Mad û Mitî,
Di serde rengê şêrî,
Li Baximiz û Hebabe!

Gel dixwazî tu rabî,
Weke şêr û gura bî
Dijmin tu zû dişkênî,
Eger tu wek bira bî.

Çil sale dilbirînim,
Cerg û hinav bi xwînim.
Welatparêzî lew ez,
Dixwazim zû tu rabî!

Cigerxwîn

Kuştim Şêrînê
Yar zanî gulperest im, baqê gula da dest im,
Bade ji dest ne noşîn, ah ma çima sermest im? ! ..
Mest im ji dest wê dînê, ah kuştim ah kuştim
_____________________________Ah kuştim şêrînê…

Bi dilxweşî, bi yaîi yarê da min diyarî,
Ne perde hişt ne çari serxweş kirim neçarî
Serxweş kirim wê dînê, ah kuştim ah kuştim
_____________________________Ah kuştim şêrînê…

Maçek ji lêv şêrînê miryan tênî ser jînê,
Guft û ken û laqirdî dikin bahar, havînê,
Dinya me da mizgînê, ah kuştim ah kuştim
_____________________________Ah kuştim şêrînê…

Cigerxwîn

Li Rojhilat

Şev reş û tarî, bahoz û bandev
Nakevî dest me: ne razan ne rev

Hewrên rêzanî tarî û giran
Berfê bibarî, yan gulebaran?

Em reşhewravin kevneperestî
Tênin bîra min dîlî, bindestî

Dar bikevî dest mirovên xwînxwar
Dîsa dimênin birçî û hejar

Karê me dibî veşartin û rev
Tavê nabênin bi rojê em tev

Tênin ber çavan dijûn û lêdan
Şemaq û qamçî, kawçûk û zindan

Pêlên zordestî wek lehî û çêm
Xwe berdin ser me xum-xum û lem-lem

Di ber xwe dibin bîr û serbestî
Paşve diþ kênin nûjenperestî

Tên perçiqandin tev destûr û rist
Raserî me tên ev kevnepirist

Benda Azadî li xwe napirsî
Belkî ez şaş im, ji wan natirsî

Tarîx û abor, herdu di gel me
Eger bitirsin ji bo me şerm e

Badîhewane ev tav û bahoz
Eger em rabin hemî dibin toz

Vane, şiyarbûn cotkar û karker
Dijmin têşênin bê ceng û bê şer

Çiqas bimênî ev cihan bê deng
Bê şer, bê kuştin, be halan û ceng

Em her diçin pêş, dijmin diçin paş
Bê av digerin ev dolab û aş

Sermayeperest, tev top tavêjin
Nabênin îro çawan sergêjin? !

Ew çi talan û çi ceng û pevçûn
Bila xweş bikin hemî cî û şûn

Hemî em mirov bibin wek bira
Cî nedin diza, rê nedin gura

Cihan xweş bikin tev bax û bihişt
Ne şûr, ne xençer, ne derf û ne xişt

Keser nemênî wek min dilbirîn
Ev dinya xweş e, dinya Cigerxwîn

(Cigerxwîn, Dîwana 6a, Şefaq)

Lorî

De lorî, lorî kurê min lorî
Bavê te kuştin dayik bi gorî
Gernas û mêrxas divê tu negrî
Millet ku sax bî nema tu dimrî
De lorî…
Millet şiyar e gelek gihaye
Tiving bi dest e li ser çiya ye
Şêr û piling in, hawîr dibazin
Doza me Kurdan, serbest dixwazin
De Lorî…
Bi xwîn nivîsîn li ser zinara
Li vir nemaye cihê neyara
Biqeşte dijmin, qada me berde
Ew der welatê gernasê Kurd e
De lorî…
Dijmin bi top û firok û leşker
Bumbardûman kir welat li her der
Hilweşandin tev mizgeft û dîwar
Kûr kûr dinalin, jar û birîndar
De lorî…
Zar û zêçên Kurd, pir têne kuştin
Dexl û rez û pez, tiştek nehiştin
Tazî û birçî, bin banger û berf
Wan naveşêrin, şikeft û berqef
De lorî…
Li ser zikên xwe diçin bi mestî
Din dest û hin pê, hin ser şikestî
Di şevreşan de gernas û rêber
Şêrên birîndar, dema diçin şer
De lorî…
Dijmin ji tirsan dişkên û dimrin
Derbend û rêçan li ber digrin
Ji wî distênin derb û berên xwe
Xwedî dikinpê em leşkerê xwe
De lorî
Serdar bilind e rêzan û mêr e
Zêrên serê xwe bişênim jê re
Bere bişroşî, bidî bi şeşar
Berdî dijmin û neyar
De lorî
Qada me berdin ji bo me yek ser
Aştî dixwazin, me navê ev şer
Em jî wekî xwe divên serbestî
Ma ki dixwezî, dîlî, bindestî?
De lorî…

Cigerxwîn

Fidakarê Welat im

Erê dayê metirse vame ha tim!

Wekî roj im niha vame hilatim!
Ji bo ko te ji dest dijmin derênim

Wekî Zab û Ferat im, kêferat im
Dixwazim derkevim şax û zinaran

Li ber dijmin wekî lat û kelat im
Ji min dijmin ditirsî, pir dipirsî

Ku ez hatim wekî Zab û Ferat im
Didim ber xwe hemî sermayedaran

Wekî şap im di Sîpanê Xelat im
Ji dostan re hemî pertav û ronak

Ji dijmin re wekî ar im, şewat im
Ji bo jar û belengazan bihar im

Ji bo har û neyaran ez şibat im
Li tarîxê binêrin ez kuda me?

Xwedi eywan û birc û pût û lat im
Ev im ez, lê di bin destê neyaran

Eger rokê ji xew rabim du qat im
Li ber pozê neyaran xurtemêr im

Ciger-xwînim, fidakarê welat im.

Cigerxwîn

Keko Ez Bilûrvan im

Keko ez bilûrvan im
Bi her tiştî dizanim

çiyan tênim govendê
Berxê mîjo di bendê

Hirç û hov û dar û ber
Lotan didin tev li ber

Ev masiyên Derya Reş
Bi bilûra mi serxweş

Welat tijî bûn li deng
Tên dîlanê şox û şeng

Keko ez bilûrvan im
Ez şivan û gavan im

Rûniştîme bin darê
Didim pesnê biharê

Dengê saza min zîz e
Darblûra min gwîz e

Ez pif dikim bilûrê
Dil agire dikurê

Şiyarbûne rast û çep
Turk û Taçîk û Ereb

Vexwariye me ev durd
Ji bo şiyar bikim kurd

Lê ez çibkim ranabî?
Nizanim wê çawabî?

Nizam kere jan jî ker?
Ez bi gurzan tême ser

Serî hişke wek kevir
Divê bişkê bi bivir

Divê gurzan deynim ser
Yan jî jêre bêjim her

Dijmin dêwê xwînvexwar
Welat kirye tar û mar

Hirç ketiye nava rez
Li min bûye lez û bez

Dikim hewar û gazî
Bi vî dengî, vî sazî

Kes guh nadî saza min
Qîr-qîr û gaz-gaza min

Kurdno hemî bibne yek
Dest bavêjin gurz û çek

Werin þ erê hirç û dêw
Biparêzin mal û mêw

Ji vî bextê minê reş
Ez nexweş û ew nexweş

Bê xwedîne rez û mal
Ezê çibkim pîr û kal

Rezê mine ji kerkûş
Dijmin xwar û maye pûş

Dikim qêrîn û gazî
Dilê min wer dixwazî

Ez pêwanim bilûrvan
Ne mêrkujim, dilovan

Bi guv-guv û bi nalîn
Kurd ranabî Ceger-xwîn

Cegerxwîn

Maçek Ji lêvan
Por zêrîn û çavkesk û rûrojê
Ebrû heyv û stêrik pijkojê

Kufr û îman du ayetên lêvên sor
Ê maçek jê bir bihiştî, ê jê nebir çû dojê

Feleka etles kembera xwe berdaye ser bejnê
Pir naz û delal e, dêm ji gula berrojê

Maçek berî sîh sakî daye min ji lêvan
Ji wê çaxê xewa min nayê, ne bi şev ne bi rojê

Îsal min maçek jê xwest, go:Na
Ji dêman?
Min go:Na
Li lêvan?
Min go:Jê

Min maçek jê bir û bi hezaran ketin ber pê wê
Dema hembêz kirim wê agir piling û dilsojê

Cigerxwîn

Mela Banga Sibê Didî

Mela banga sibê didî
Dibê: ji xew rabin bes e
Ev bû hezar sal kole ne
Ta key di xew de bin, bes e:

Li ser we tim zor û setem
Pingav û gol û ça û çem
Bahoz û serme û seqem
Ma win şiyar nabin, bes e:

Malê me her bixwî neyar
Tim bêne me qamçî û dar
Bindest û birçî û hejar
Parsek jî wa nabin, bes e:

Bindestê dijmin pir nexwe?
Li ser çiyan em bûn kele?
Qirdê me kor, bextê me re?
Ma hê jî ranabin, bes e:

Welat xweşe tev xêr û bêr
Petrol û hasin, zîv û zêr
Bindestê dijmin tim li jêr
Ta kengî kole bin, bes e:

Hetta nebin xwenda û jîr
Bê rêber û bê destegîr
Bê dewlet û rist û wezîr
Bindestê tirka bin, bes e:

Dijmin Relek zana û xurt
Xwînxwar û devlok, har û sirt
Ta key bi xap û fort û zirt
Li ser me axa bin, bes e:

Tev yên mene ev bax û dar
Deşt û çiya, lat û zinar
Em derketîne, bendewar
Lê ew di baxa bin, bes e:

Ev xan û eywan û sera
Dijmin bixun mal û pera
Xweş tê de rûnin, lê çira
Em tim li çola bin, bes e:

Em tim ji derve dûrîdest
Birçî û tazî, jar û mest
Tim têne kuştin dest bi dest
Bin boks û dara bin, bes e:

Dijmin ketin xanên bilind
Girtin ji ber me şar û gund
Lê em bikûrin rengê kund
Yan rengê zaxa bin, bes e:

Daxwaz çiye ji serxebûn
Da em bixun mal û hebûn
Pê xweş bikin derdê derûn
Lê xurt û zana bin, bes e:

Li ser çiyan nal û girîn
Guhdêre qîr û deng û şîn
Dîsa ciger tev bûye xwîn
Bin berf û serma bin, bes e:

Cigerxwîn

Mizgîn

Mizgîn li dil bûye bihar gul pişkivî derket ji xar,
Bilbil bi gul re bû heval dil nû ji xwe bûye şiyar.

Gava me mizgîn daye dil tê de nemane derd û kul,
Rabû ji xew hat pêşî gul pêçan li xwe car û xumar.

Sed aferîn bo vî dilî êrîş bire dêmê gulî
Çarik li bejnê herbilî hatin sema bisk û guhar.

Bisk û guhar hatin sema eprî li ser zulfa nema,
Dîlber li ber min her we ma dinya li min bû dost û yar.

Sed ah ji van çavên di reş biskên siyah dêmên di geş,
Wan gotinên şêrîn û xweş şerbet ji lêvan, min vexwar.

Şerbet ji levan min mijî hetta ko dil jê bû tijî,
Qet agirê dil nakijî pêtî li dil dan, bû hewar.

Min dêm û gerdan gez kirin xalan bi talan min birin,
Destan memik talan kirin, maçan ji her der bê jimar.

Pêşî bi remz û nazina ceng bû bi kulm û bazina,
Paşê bi lav û gazina wek Rustem û Esfendiyar.

Maçek ji lêvan min sitand, derdê li dil min pê revand,
Destê min girt û nû hejand, go: sersera ey Şehsiwar.

Rabûme pê xatir me xwest, qolan û kember zû vebest,
Em herdu gerdenwar û mest pêta di dil de nabe sar.

Qehwa şêrîn lêvên sekir da min, li min dergeh vekir,
Derdê dilê min zêde kir dîsa Cigerxwîn maye jar.

Cigerxwîn

Pendname

Ezê bêjim lê hun dilê xwe megrin,
Dinya ne hêja ye emê tev bimirin.

Mala me gelekî kûr e, yek max e,
Ew jî li bin şeş heft tebeqên ax e.

Em tev bira ne, ji dê û yek bav,
Ji miriyan re çi maye, ji bil nav.

Qet şiyar nabin, ta kengî razin,
Hun mezin in, em ji we dikin gazin.

Xelk dibêjine me, şêx û hem mela,
Wextê zekata xwe, dibêjin bela.

Çiman hezretê peyxember gotiye,
Zekatê mexwe, ger tu haşimî ye.

Malûmê we ye, ev qerêja mal e,
Lewra ji şerîfa re ne helal e.

Em bi dilê xwe tev hakim û mîr in,
Di zekatê de, ji qismê feqîrin.

Madam em werîsê enbiya ne,
Çima em xerîkê karê diya ne.

Bes e, hun ji xew rabin, ez gorî zû,
Ji zarokên xwe re bêjin ilmên nû.

Çiman hezretê fexirl-alemîn,
Gotiye; ”Itlibul ilme welew fis-Sîn”.

Misilman kengî li Sîn, hebûn ew çax,
Ax ji derdê we şêx û mela ax! Ax!

Hon dibêjin em bûne qutbê razî,
Qet yek ji we nabe miftî û qazî.

Hun bi van herdû ritban ne razî ne,
Lewra hun belengaz û pêtazî ne.

Hun tev mêr û çeleng û xort û ciwan,
Hun ji pîsa parsê dikin ji bo nan.

Ez mela me lewra dilê min dêşî,
Xwedê rehma xwe bikî li ên pêşî.

Em hînî tu karî ne kirin yekcar,
Lewra em hêj mane tiral û bêkar.

Axa, ez ketim bextê te û xwedê,
Ezê çend pirsan bêjim tu guh bidê.

Di bin destê te de hebûn bê sed xan,
Hemî belengaz û reben û gavan.

Tu malê wan distînî her bi dilêş,
Tevî dixî devê mamûr û derwêş.

Ger we tev bidana bi top û tiving,
Dê hun jî bibûna hembarê firig.

Lakin çi bikim we tev da bi şabaş,
Qet kes ji we ne bû wezîr û paşa.

Li ser bextê min bî hun mêrê çê ne,
Ax, ax hun êsîrê destê xelkê ne.

Bes e, hon eqlê xwe bidin serê xwe,
Destê xwe bigirin vêcar li perê xwe.

Çiman ji bona ax û mal û xwelî,
Perê xwe didin li hev dikin gilî.

Hun malê xwe bixun her yek bi serbest,
Di hemberê neyaran de bibin yekdest.

Ji hev re pir qenc bin û guh bidêrin,
Li çerxa felekê hun pir binêrin.

Ger-rek ji bo neyar e, yek ji bo me,
A neyar jê ra hat, a me bidom e.

Em jî şûva xwe bajon û tov biçînin,
Dê zû şîn bê, emê zû wî bibînin.

Carnan em rezekî datênin deh sal,
Em naxun ji kurê me re dibî mal.

Ewê ko çêkir vapor û balafir,
Deh sal bi şûn ve ne ma û çû mir.

Ew kesê bê xwendin û eql û zanîn,
Li rêza kera ye çi bi dîn û çi bê dîn.

Ev tev ji me re, riya dîn û îman,
Hub-bil-wetenî delîl û birhan.

Ez bi xwe bê êl û eşîr û ebr im,
Pêlek maye emrê min ezê bimirim.

Bes ji bona we ye, ev qîrqîra min,
Lê ez çi bikim, hun guh nadin şi´ra min.

Hon dizanin, lê hun li xwe nakin bar,
Em jî, ji ber dilêşî dikin hawar.

Fikra min maye min ev tenê ne dixwest,
Lê ez çi bikim li vir qelema min şikest.

Bi kêrê min tûj kir serê qelema zil,
Vê digel a tê, binvîsim, dibin çil.

Eger hun ji gotinên min aciz bûn,
Hêvî dikim efû bikin Cegerxûn.

Cigerxwîn

Pîr Bûm Dil Pîr Nabî

Ey dilberê!
______Peyxamberê
___________Lêv şekerê
_______________Ka soz û peymana berê?

Biskan veke
______Zulfam şeke
___________Dil pîr meke
______________Me J’bîr meke
__________________Carek pişt perdê derê

Dêmên digeş
_______Çavên direş
___________Xalên hebeş
________________Birhên biweş
_____________________Hilde ko her, roj bê derê

Perde ji ser
______Xalên diqer
__________Hilde ku her
______________Roj bête der
__________________Her kes bizanin vê sirê

Şêrîn kenê
_____Hingiv çenê
_________Dosta minê
_____________Dil hasinê
________________Dil girtiyê te ez tenê

Gul weke devê
________Lêv hingivê
_____________Min tim divê
__________________Roş û şevê
_____________________Ez bêm cîvanê dêm dirê

Sîh sal temam
_____Ez bende mam
__________Hûnan meqam
_______________Lê yek selam
___________________Carek li ber çavan nedam

Ez bende me
_____Perkende me
__________Şermende me
_______________Perwane me
___________________Sotim bi pêta agirê

Cigerxwîn

Pîra Torê

Hilkişîme çûme jorê her du rex min bend û rez,
Min dî pîrek tê ji Torê ker di ber de tê bi lez.

Hate nêzîk rojbixêrek da û wek min dil bi xem,
Pîre bî bû por-sipî bû taqî-reş bû rû gewez.

Min ji pîrê xweş dipirsî ey metê tu ji kû ve tê;
Go ji Sêrtê diçme Bêrtê, xûniya romê me ez.

Xan û eywan kirne wêran, mêr û jin serjê kirin,
Min go pîrê qey tu kurdî? çûye tilyên xwe bi gez.

Belkî benda rez bi guh bit dengê xwe pir hilmeke;
Pir ditirsim ez ji derbê singûyê roma teres.

Min digot, axa û beg; wê go kurê min guh medê,
Ew şivan in sermiyan in dane gur wan col û pez.

Min kurek tenha heye ew şandî bajêr medresê,
Wî du sê pirs bo me gotin pê helandin cerg û bez.

Gotî dayê em dixwînin wek Cegerxûn gotiye;
Zû bixwînin hev bibînin biçne Kurdistan bi lez.

Cigerxwîn

Rêzanî
Tu rêzan be carek siyaset bixwîn
Bi vê xwendinê rêçika xwe bibîn

Bide pêşiya me wekî pehlewan
Bi zanîn me derbas bike, xwendevan

Eger bûyî carek tu rêzan û jîr
Ji bo dibî rokê xweş wezîr

Dikarî xebatek pir mezin bikî
Berîkê tijî gewher û dir bikî

Mijûl be bi zanîn û hem torevan
Bibe payedarek di nêv cihan

Bilîze bi zanîn di nav dewleta
Bibe jîr û hozan di nav mileta

Bi paye serê me bilindbî bi te
Bi zanîn çi bêjî guhê me li te

Ji bo me li her der bibe bervedêr
Di rojên şeran de bibe xurtemêr

Siyaset û tarîx û tora û rist
Bixwîne bi hev re ciwan û dirist

Bibe jîr û zana di her çax û dem
Ji ser me tu rake çi zor û setem

Tu rêzan be qurban xweşe zanebûn
Hebûn çêtire tim tim ji ”na” û nebûn

Tu hozan û rêzan be ey xwendewar
Bi van herdiwan dê bibî navdar

Ji milet re baş be ku bû karbidest
Bizane ku milet ji me ev dixwest

Dixwazim tu zû-zû bibî hoşîyar
Nebî zorperest bî bira wek neyar

Serê te bilind e dema rast herî
Emanet, ji kes re nebî wek terî

Dilê xwe mebe mal û zêr û pera
Gelek jîn xweş e lê bi rastî, bira

Ji milet re carek dibî sermiyan
Mehêle ku carek bibî lê ziyan

Ji bo te bere ew bibî dost û yar
Mirovê teres bî, ji jînê çi kar?

Xebata ji milet re karê te ye
Bizane ku ew jî şiyarê te ye

Bi rastî bi wî re eger xweş biçî
Çi bêjî ji wî re ewê bênî cî.

Cigerxwîn

Serxwebûna Mirîşkan

Li welatê me xerza,
Dîkek hebû şareza.

Rokê çû nav dîka,
Ji wan re go hêdîka:

Rabin bêjin mirîşkan,
Bes xwe bidin enîşkan.

Dîk û mirîşk bûne kom,
Berê xwe dane cem bûm.

Leşker tev bûne lek,
Hin çeleng û hin kulek.

Berê xwe dane çolê,
Tevlî koç û tev êlê.

Teyra di ko nagehan,
Hatî leşkerkî giran.

Tevde firîn ji malan,
Berê xwe dane balan.

Ew jî li hev bûne kom,
Yekî rabû gote bûm;

Ey padîşahê teyran,
Wey serbilindê Tûran,

Rabe ser xwe tu mîro,
Ji bo me bêje îro;

Ev leşkerê bê jimar,
Gelo heye jê zirar.

Bûm kenî û gote wan;
Bakin bazê pehlewan.

Hudhud rabû serferaz,
Wî çû bi lez gote baz;

Go rabe ey tu bazî,
Şeh te îro dixwazî.

Baz çû cem şeh li banî,
Destê xwe l´ser hev danî.

Go ey xwendekarê min,
Zû li min ke barê min,

Bûm gote bazê xwînxwar,
Bi lez rabe here xwar.

Bazî rabû weke şêr,
Firek da xwe hate jêr,

Bazê terî bi rêşî,
Hate cem dîkê pêşî,

Destê wî girt û hejand,
Nitqek jê re dirijand.

Olan sen nerelîsen?
Go em xelkê bedlîs in.

Sizin bûrde ne îş war?
Dîk xeyidî lê da dar.

Bazî şehda xwe anî,
Dîk jî darê xwe danî.

Go bi zor û bi gazin,
Em heqê xwe dixwazin.

Baz go kî ye serleşker?
Go tu nizanî ey ker,

Ez im paşa ez im mîr,
Ez im şahê cihangîr.

Bazî çû cem dîkê dî,
Dî ko ew jî wekeî wî.

Tevan go paşa û mîr,
Kesî ne go ez wezîr.

Nefer bûne yûzbaşî,
Heta giha ê paşî.

Bazî rabû çû banî,
Li ber destê bûm danî.

Tilûr tev lê bûne kom,
Qale ya ey-yûhel qewm.

Ev hatine ji mala xwe,
Divên istiqlala xwe.

Bûm go bazê dilawer,
Gelo kî ye serleşker.

Go tev paşa û mîr in;
Bê wezîr û gizîr in;

Bû hêdî rabû ser xwe,
Taca xwe da serê xwe.

Go bi taca serê min,
Kes nîne hemberê min.

Rabin wek pehlewana,
Dê em herin ser wana.

Hatin teyrên dubirak,
Bakirin kund û qirak.

Go hon werin binêrin,
Ka em îro çi mêr in,

Dîka xwe da enîşka,
Bû qidqida mirîşka.

Go fermana we rabû,
Koma we j` hev bela bû.

Ê ko kuştin ê ko man;
Hatin gundan bê goman.

Wan jî weke me kurdan,
Destê xwe j` ber xwe berdan.

Elok û tûtik û qaz,
Tê de bûne belengaz.

Tev de ketin koxê rê,
Çîroka me ji we re xweş.

Wek seydayê Cegerxwîn,
Hemî bûne dilbirîn.

Cigerxwîn

Serxwebûna Mûriyan

Hero şêrê Sileyman
diçû şehrê Mûristan.

Ewî şêrê neynûkkuj,
bajar li wan dikir doj.
Bi vî karî dexl û dan
ji wan distand bi talan.
Kavil hiştin şehr û sûk,
kuştin zar û zêrç û bûk.

Li wan çawa bû hawar,
li ser hev bûn kero bar.
Ne axa man, ne jî beg,
teva şêwra xwe kir yek.
Tev de rabûn yekî jîr,
ji bo xwe re kirin mîr.
Dane hevdu soz û bext,
jê re anîn tac û text.
Hemî çûn ber derê wî,
sonda wan bû serê wî.
Tevan çepkên xwe kutan:
Bijî bijî Mûristan!

Mîrê wekî Îskender
Ji eywanê hate der.
Ewî mîrê dilovan,
bi serbestî gote wan:
ã Ez dixwazim zîv û zêr,
da ez herim giliyê şêr.
Zîv û zêr û dil û can,
danê, çû cem Sileyman.
Bi wan lingên xwe yên hûr,
berê xwe da riya dûr.
Belê, mîrê qubd û jîr,
dane cem xwe çend wezîr.
Geh firrîn û geh meşîn,
ta gîhane Filistîn.

Xelkên bajêr hûr û gir,
karê xwe wan sivik kir.
Xwas û peya hemî çûn,
pêrgî mîrê mezin bûn.
Xweş xweş hatin gote wan.
Li eywanê bû mêvan.
Her du mîran şev û ro,
bi hev re kirin guft û go.
Go: Ey şahê ser bi zêr,
ez hatime giliyê şêr.
Divêt wî daleqênî,
tola me jê bistênî.

Sileymanê keyscihû,
pirsek nexweş day rû.
Go: Ez mûkî dûvê şêr,
nadim bi sed hezar mêr.
Mîr rabû ser lingê xwe,
Lê vegerand dengê xwe.
Go: J'niha û çarê dî,
binêr çi tê serê wî.
Sileyman jî nebû tirs,
Nekir serê xwe ev pirs.

Mîr nivîsî yek ferman,
şand welatê Mûristan:
ã Li ku hûn şêr bibînin,
çavên wî zû derênin!
Şêrê mezin pirr qelew,
ji êvar de kete xew.
Mûrî rabûn weke mêr,
ketin poz û guhên şêr.
Şêrê sar ê qerbelek,
nava rojê bû kelek.
Hudhud gote Sileyman:
Ka ew şêrê dergevan?
Kurê Dawud pê kenî.
Hudhud got'ê: Ez benî,
ew şêrê pirr hinermend,
îro sê ro bûye zend.
Mûrî tev de bûne yek,
kuştin şêrê çavbelek.
Arîkarî, yekîtî,
mûrî kirin rûsipî.
Ta ku kurd û Kurdistan,
nebin weke Mûristan,
ne bajar û ne jî gund,
tev de nabin serbilind.
Ku tunebin mêr û zêr,
em ê çawa herin şêr.
Wawik û şêr û keftar,
dê me bikin tar û mar.
Bê yekîtî em dijîn,
loma em bûn cegerxwîn.

Cigerxwîn

Şam Şekir e Welat Şêrîntir e

Welatê min tiwî bûka cihanî
Hemî bax û bihişt û mêrg û kanî

Şepal û şeng û şox û naz û gewrî
Gelek şêrîn û rind û pir ciwanî

Serî taca Silaheddînê kurdî
Enî roje, di birca asimanî

Du birhên te kevanên Rustemê Zal
Du zilfên te ji tîrên qehremanî

Riwê te agirê Zerdeşt û Mezdik
Ji te hêstir şeraba Kamîranî

Du lêvên te kitêba Hacî Qadir
Zimanê te ji benda şêxê Xanî

Çena te guhê Cûd û Şax û Hebler
Qirik eywan û taqa kesrewanî

Di sînga te kitêba Zendevista
Memik ferfûre têde neqşê manî

Du destên te tixûbên Tirk û Îran
Hero cenge bi tîrên zerveşanî

Ji sînga te bi jêr de geliyê Laleş
Ziyaretgehe bo me her zemanî

Bi nîşan û bi nan û xwîn rija
Me dest girt û qelen da û tu anî

Ser û pa zend û baz in tev bi hinne
Hemî sor in ji rengê erxewanî

Bi te em şa ne bûn ev bû du sed sal
Ji me dengê tivinga çûye banî

Bira û law û bav û ap û pismam
Li ser te hev di kuştin pehlewanî

Ji Loran ta bi Zazan tev bi xencer
Dihatin hev li meydanê beranî

Bi talan û bi kuştin, hem bi sotin
Me konê şer li ser sînga te danî

Emîr û begler û paşa û axa
Kirin wêran sera û birc û xanî

Li alîkî te deng û ceng û halan
Li alîkî sedayê xweşê sanî

Hemî bûne mirîd û şêx û sofî
Bihiştî ne çikin nav û nişanî

Li axur radizin lê şêx diçî jor
Berî nîvro ji banî tê giranî

Ser û pa tev dikî gulav û ember
Dibê nûre kero ma tu çi zanî? !

Bi van xapan dixwarin xiwarinên xweş
Wekî şêx û melayên vî zemanî

Du derdên me hebûn dijwar û xeddar
Xizanî yek, ewê di her nezanî

Weke şêr û pilingan em diçûn hev
Penîr rovî ji meydanê hilanî

Me ew rojên ciwanî tev bi derdan
Bi zîvarî, belengazî, şivanî

Herê bûkê pepûkê jar û mestê
Li ser sînga te zava man biyanî

Te reş daye serê xwe ber li ser me
Li te rokê dibî pîroz kitanî

Cegerxwîn e kurê te her dinal
Ji ber jana nezanî û xizanî...

Cigerxwîn

Welatperestî

Payebilindî
Welatperestî
Çekên qelsan e:
Jarî û mestî

Zana û jîr im
Bindestê dijmin
Çiqas dijwar e
Ewreng bindestî

Destan vemalin
Dakevin meydan
Eger dixwazin
Bigrin serbestî

Ey gernasên kurd
Rabin weke şêr
Ji xwe bawêjin:
Xwarî û sistî!

Xebat ji bo me
Divêt bi xurtî
Dilpak û zana
Gelek bi ristî

Welat xwe bûk e
Xwîna me qelen
Naxî ber sîngê
Bûkê nexwestî

Metirse ko kurd
Pir paş de maye
Kesî nedî goşt
Bê çerm û hestî

Qûnax bi qûnax
Diçî ser çiyê
Rast e di vê rê
Gelek diwestî

Welat ta kengî
Wilo parçe bî
Em tev di nav de
Jar û şikestî

Cigerxwîn îro
Gel pir şiyar e
Bes e metirse
Kêr gîha hestî!

Cigerxwîn

Xabûrê

Ey Xabûr, Xabûr, ey Xabûr, Xabûr
Wek daxwaza min, pir dirêj û kûr

Kêferata te, xum xum, û lew, lew
Nayên bîra te ne razan, ne xew

Herdem dinalî, bi qirîn, gazî
Lê kes nizanî, ka çi dixwazî?

Armanca te ye, xurtî, pêşveçûn
Cihê te tenge, divê firehbûn

Pêlan didî xwe, qîr û firyadî
Tu jî wekî min divê azadî

Sînga vê erdê te çirand bi zor
Nizanim çira tu naçî berjor?

Ev çende xurtî, bê daxwaz û vîn
Dikevî sînga Derya bê evîn

Xwezka min bi te, bê derd û bê kul
Dijî bi şadî, bê mejî û dil

Tu jî weke min, ger bibûna kurd
Ev xurtiya te dibû kul û derd.

Cigerxwîn